Sterilizasyon ve Enfeksiyon Kontrolü

Dünyada hali hazırda bulunan Hepatit ve AIDS gibi riskli hastalıkların üzerine özellikle geçirmiş olduğumuz CoViD.19 pandemisi; çoğu alanda olduğu gibi, diş hekimliğinde de modern enfeksiyon kontrollerini zorunlu kıldı. Önemli olan, diş tedavisi esnasında daha önceden sizde olmayan bir mikroorganizmanın (bakteri,virüs vb.) veya hastalığın size bulaşmamasıdır. Tüm bu sebeplerle; muayenehanelerde ve kliniklerde enfeksiyon kontrolüne azami ölçüde dikkat edilmelidir.

Enfeksiyon Önlemleri İçin Bazı Önlemler:

Havalandırma Sistemleri:

Ağız Dışı Sistemler(Klima vb);

Tedavi esnasında bulunulan ortamın temiz hava ile havalandırılmış olmasının yanı sıra iklimlendirme sistemlerinin düzenli temizliği ve bakımı önem arz etmektedir. Bu cihazların filtrelerinin düzenli temizlik ve bakımlarının yapılması ortamdaki mikroorganizma çeşitliliği açısından önemlidir. Bunun yanı sıra özellikle pandemi sürecinde güncellenen bilgiler ışığında, muayene veya işlem yapılan kliniklerde hastanın ağız çevresinde işlem anında oluşan aeresolün (havada asılı kalan mikroorganizmalar) eliminasyonunu kolaylaştırmak için iklimlendirme cihazlarının konumunun havayı hastanın üstünden yere doğru ittirmesi konsepti önem kazanmıştır. Bu sebeple hastanın üstünde bulunan hava kütlesinin yere itilebilmesini sağlayacak planlamalar dikkat edilmesi gereken hususlar olarak ön plana çıkmaktadır.

Ağız İçi Hava Sistemleri;

Diş Hekimliğinde ağız içinde kullanılan cihazların bir kısmı basınçlı hava ile çalışmaktadır. Bu basınçlı hava diş hekimliğinde kullanım için özel olarak üretilen kuru hava kompresörleri ile oluşturulmaktadır. Yine pandemi ile beraber bu havanın da özel HEPA Filtrelerden geçirildikten sonra steril havanın hasta ağzına gönderilmesi fikri ön plana çıkmış olup bu filtreyi içeren cihazların tercih edilmesi veya diğer cihazlara bu filtrelerin entegre edilmesi toplum sağlığı açısından önemli bir hale gelmiştir.

Dental Unitlerdeki Su Sistemleri;

Yine pandemi ile beraber hastaların ağzında çalışırken ünitlerden gelen suyun enfeksiyon kontrolünde risk teşkil ettiği gerçeği ön plana çıkmıştır. Bu bağlamda ünitlere gelen suyun özel filtre işlemlerinden geçirildikten sonra hastada kullanılan başlıklara gelmesi önemli bir riskin azaltılması hususunda diş hekimlerinin elini kuvvetlendirmektedir. Bunun için değişik alternatifler olmakla beraber en pratik ve etkili yöntem, özel filtreli reverse-osmos cihazları ile koltuğa gelen suyun en başlangıçtan itibaren temizlenmesi şeklinde ön plana çıkmaktadır.

Hasta Önlüğü:

Hasta önlüğü, Tedavi esnasında elbiselerinize kan ve tükürük aracılığıyla bakterilerin geçişini engeller. Her hasta için tek kullanımlıktır.

Muayene eldiveni, maske, koruyucu gözlük kullanımı: 
Kan, tükürük, solunum, ve temasla hekim-hasta arasında geçebilecek mikroplardan hem hastayı hem de hekim ve yardımcı personeli korur.

Ayakkabılar için Galoş kullanımı:
Sokaklara çöp atma ve tükürülme oranını düşündüğünüzde, sizin veya bir yakınınızın tedavi olacağı ortama mikrop taşımak istemeyeceğinizi tahmin ediyoruz. Bu sebeple galoş kullanıyorsunuz. Dişhekimi kliniklerindeki personel ise sadece muayenehane ortamında kullandıkları ayakkabıları kullanırlar.

Otoklav Kullanımı
Otoklavlar hacimleri 18-76 litre arasında değişen, içine konulan tıbbi malzemeleri sterilize etmek için basınçlı buhar uygulayan aygıtlardır. Otoklav kullanılan kliniklerde sterilizasyon açısından bir başarısızlıkla karşılaşılmamıştır. Tek başına ısı veya tek başına basınç, sterilizasyon için yeterli olamaz. Dikkat edilmesi gereken kural; ısı ve basıncın aynı anda belli bir süre uygulanmasıdır. Ancak bu şekilde bakterilerin spor formlarını yok etmek mümkündür.

Tek Kullanımlık (Disposible) Aletler:
Kliniklerde diş hekimliğine özel, tek kullanımlık enjektörler kullanılmalıdır. Bu enjektörlerde kullanılan iğneler, hastaların ağızlarını çalkaladıkları plastik bardaklar, anestetik solüsyonlar, tedavi sırasında ağızdaki kan ve tükürüğü emen alet uçları başta olmak üzere irili ufaklı birçok malzeme tek bir hastada kullanılır ve sonra da halk sağlığını tehdit etmeyecek şekilde atılır.

Dezenfektan spreyler ve çözeltiler (solüsyonlar): 
Hasta koltukları her hastadan sonra dezenfektan spreylerle temizlenmeli, baş konulan kısımdaki koruyucu örtü değiştirilmelidir. Ayrıca hastalarda kullanılan aletler sıcak basınçlı ve buharlı hava sterilizatöründen(otoklav), laboratuardan gelen her tür protez hasta ağzına temas ettirilmeden, hastalardan alınan ölçü ve bu ölçülerden elde edilen alçı modeller (Teknik elemanları korumak amacıyla) laboratuara gönderilmeden önce muhakkak dezenfektan solüsyonlarda bekletilmelidir.

Kullanılan Malzemenin Atılması: 
Kullanılan iğne uçları kırılıp özel bir tıbbi atık kutusu içerisinde toplanarak, cam ve plastik malzeme ayrı ayrı poşetlenerek, amalgam dolgu artıkları (içeriğindeki cıva buharının ortama yayılmasını engellemek amacıyla) su içerisinde ağzı kapalı şişelerde toplanarak imha edilmelidir.

STERİLİZASYON İŞLEM AŞAMALARI

1. Temizleme-denetleme.
   B. Paketleme-yükleme.
   C. Sterilizasyon işlemi.
   D. Boşaltma-kayıt.
   E. Depolama-dağıtım.
2. Temizleme-Denetleme
   İşlem aşamalarında ilk sırada mutlaka etkili ve ilkelere uygun bir şekilde yapılmış temizlik gelmektedir. İyi bir yıkamayla mikroorganizmaların %95-97’sinin ortadan kaldırıldığı bildirilmiştir. Temizlik el ile veya cihazlarla (dezenfektörler-ultrasonik yıkama cihazları) yapılmaktadır. Kliniklerde de artık yavaş yavaş görülmeye başlanılan yıkama dezenfektörleri, ultrasonik yıkama cihazları, insan iş yükünü en aza indirmeyi hedeflemektedir.
3. Paketleme-Yükleme
   Sterilize edilecek malzeme kullanım anına kadar paket ile korunmalıdır. Paketleme malzemeyi olası bir bulaşmadan koruyacak etkili bir engel oluşturmalıdır. Paket kağıtları, malzeme ve seçilen sterilizasyon yöntemiyle uyumlu olmalıdır. Tek kullanımlık paketleme malzemesi tekrar kullanılmamalıdır. Paketlerin büyük olması yeterince kurumayı engelleyerek sterilizasyonda sorun oluşturabilir. Sterilizasyon işlemi sonunda nemli çıkan paketler steril kabul edilmemeli ve kullanılmamalıdır.
4. Sterilizasyon
   Bakteri sporları dahil olmak üzere mikroorganizmaların tüm canlı formlarının imha edilmesi işlemi olarak tanımlanabilir.
5. Boşaltma/Kayıt
   Tüm basamaklara istenildiğinde geri dönülmesini sağlar. Yapılan işlerin ve testlerin ispatları, kimyasal, biyolojik ve fiziksel performans testleri kaydedilir.
6. Depolama-Dağıtım
   Tüm malzemeler kapalı aktarma araçlarında taşınmalı, raflı sistemlere yerleştirilmelidir. Bulaşmadan şüphe edilenler tekrar en başından işleme tabi tutulmalıdır. Depolama alanı sterilizasyon alanının yakınında olmalıdır. Gereksiz temastan kaçınılmalı ve kullanım esnasında tarihine dikkat edilmelidir.